" من در قعر ضمیر خود احساسی دارم و آن این که رسالت ایران به پایان نرسیده است و شکوه و خرمی او به او باز خواهد گشت. من یقین دارم که ایران می تواند قد راست کند و آنگونه که درخور فرهنگ تمدن و سالخوردگی اوست نکته های بسیاری به جهان بیاموزد .

تهران مانند زنی است که پاهایش را روی هم می گرداند و سیگار «کنت» می کشد، عینک دودی می زند و «ودکا لایم» می خورد؛ «بی کینی» می پوشد و حمام آفتاب می گیرد، اما وقتی پای صحبتش بنشینید، از اُملّی و سبک مغزی و حمق و پرمدّعایی و شلختگی و ورّاجی او، آدم تا سر حدّ مرگ ملول می شود.

تا سال ها پیش کمتر بدبین بودم، ولی در این سال ها، افت اخلاقی مردم مرا غمناک کرده است. اگر ملتی از حداقل سطوح اخلاقی خودش تنزل کند برگرداندن آن به طرف اصول اخلاقی، مشکل است . "

متن فوق نوشته ای از دکتر محمد علی اسلامی ندوشن مباشد استادی که عمر خویش را صرف ادبیات ایران کرد .

دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن دارای دکتری حقوق بین الملل از دانشگاه سوربن فرانسه و استاد دانشکده حقوق علوم سیاسی، استاد کرسی ادبیات دانشگاه تهران و مؤسس فرهنگ سرای فردوسی است.

محمدعلی اسلامی ندوشن، بی شک شخصیتی چند بعدی دارند، ایشان حقوق دانی بزرگ، قاضی، شاعر، پژوهشگر، استاد دانشگاه، منتقد ادبی، مترجم و روشنفکر هستند. فردی که به معنای واقعی روشنفکری بزرگ در این سرزمین بوده اند.

فعالیت های عمده این فرهیخته پرتلاش عرصه ادبیات، در زمینه نقد ادبی و ادبیات تطبیقی و نیز اجتماع و فرهنگ است و هدف اصلی اش فراهم نمودن زمینه ای برای شکل گیری و ایجاد یک فرهنگ جهانی است که از سره های فرهنگی فرهنگ های زبده جهانی اقتباس شده باشد. محمدعلی اسلامی ندوشن را می توان یک سفرنامه نویس قهار، قصه گویی مسلط، محققی کامل و مترجمی جامع دانست که در هر کدام از وادی های نقد و داستان و ترجمه و تحقیق و سفرنامه ید طولایی دارد و در هر کدام از این وادی ها بسیط است و صاحب نظر.

دکتر اسلامی ندوشن در شمار شاعران اندیشمند و نویسندگان برجسته ای است که تاکنون ده ها جلد کتاب در زمینه های مختلف ادبی از او به چاپ رسیده است. درباره کتاب های دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن گفته اند که کتاب های او دریچه ای را می مانند که خواننده را به جنگلی از موضوعات و عناوین متنوع و مطلوب می کشاند و روش ندوشن در نقد و تحلیل این است که سعی می کند که آن شاخ و برگ هایی که در آثار هست و اجازه نمی دهد ما خطوط کلی را ببینیم، به کنار بزند و ما را با خطوط کلی اثر آشنا می کند. نگاه وی، نگاهی فرهنگی و تاریخی عام است که از جهان بینی خاص خود او تبعیت می کند. در واقع کتاب های وی سرشار از مفاهیم متعالی و زیبایی های زبانی است. در نوشته های این نویسنده شهیر، مضامین و موضوعات فراوانی دیده می شود؛ از جمله: ایران، شاهنامه، فردوسی، مولوی، حافظ، انسان، عشق، آزادی، فرهنگ، تمدن، سنت، مدرنیته، شرق، غرب و …. وی این موضوعات را با شاخصه هایی چون: تیزبینی، بی طرفی، تواضع، دقت، صداقت، ایجاز، تطبیق و مقایسه، وسعت اندیشه، سلامت زبان، اطلاعات فراوان، شیوایی بیان و زیورهای ادبی می آراید و از تلفیق آن ها نثری ماندگار می آفریند.

در سوابق تألیفاتی مهم این استاد توانمند ادبیات، که بالغ بر 50 کتاب و صدها مقاله در باب فرهنگ و تاریخ ایران و ادبیات فارسی است. می توان به موارد زیر تأکید کرد:

در شعر نو دو مجموعه «گناه» و «چشمه»، در زمینه ی داستان نویسی، رمان «افسانه و افسون» و در داستان کوتاه «پنجره های بسته» در قالب نمایش نامه نیز «ابرزمانه وابرزلف» را به رشته ی تحریر در آورده است.

در حسب حال نویسی چهار جلد کتاب شیرین و جذاب «روزها» در سفرنامه نویسی کتاب های «صفیر سیمرغ»، «آزادی مجسمه»، «در کشور شوراها»، «کارنامه چین» را نوشته است.

توجه به تاریخ و گذشته ایران که توجه نویسندگان برجسته معاصر را به خود جلب کرده، از جمله فعالیت های تاریخی اوست. کتاب «ایران و یونان در بستر باستان» حاصل این تتبع تاریخی است.

تألیفات بی نظیر او در زمینه شاهنامه، سند ملی ایرانیان را به خوبی به ما شناساند و مورد تمجید بسیاری از پژوهشگران قرار گرفت. مثل: زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه.

از سایر آثار این استاد ارجمند می توان به «نامه به فرزند»، «از رودکی تا بهار» (دو جلد)، «ایران و تنهایی اش»، «باران نه رگبار»، «تأمّل در حافظ »، «تحقیق در منظومه ی ویس و رامین گرگانی»، «ذکر مناقب حقوق بشر در جهان سوم»، ترجمه و مؤخره «پیروزی آینده دموکراسی»، ترجمه «جهاد در اروپا»، ترجمه «آنتونیوس و کلئوپاترا»، ترجمه «ملال پاریس و برگزیده ای از گل های بدی» و..... اشاره کرد.

اسلامی ندوشن افزون بر این تألیفات، فصلنامه ای نیز با عنوان «هستی» منتشر ساخت که در دو دوره، از سال 1372 تا 1374 و همچنین از سال 1379 تا 1384 فعالیت داشت.

دکتر ندوشن  به دلیل کهولت سن در کنار فرزندانش در کانادا زندگی می کردنند که در 5 اردیبهشت 1401 درگذشتند و در تورنتو کانادا به خاک سپرده شدند .

در 17 آبان 1399 با حضور رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران، شهردار منطقه 6 و شخصیت هایی چون کامیار عابدی، فریدون مجلسی، علی غیاثی ندوشن و ... خیابان شاهد سابق مابین خیابان قدس و وصال شیرازی به نام محمدعلی اسلامی ندوشن تغییر یافت و سردیس اسلامی ندوشن نیز در تقاطع این خیابان و خیابان وصال نصب شد.

قبل از این نیز میدانی به نام اسلامی ندوشن در زادگاهش ندوشن به نام او شده بود. هم چنین شورای شهر یزد در سال 99 بلواری را در محله صفاییه حدفاصل بلوار شهید قندی و بلوار شهید دشتی به نام " بلوار دکتر اسلامی ندوشن " نامگذاری نمود.

منبع : سایت دانشگاه تهران _ خبرگذاری جمهوری اسلامی