توران توران میرهادی، در 26 خرداد 1306 در تهران از پدری ایرانی به نام «سید فضل الله» که ریشه و تبار تفرشی داشت و مادری آلمانی به نام «گرِتا دیتریش» به دنیا آمد. توران چهارمین فرزند این خانواده بود که روی هم پنج فرزند دختر و پسر داشتند. پدر آن ها که دانش آموخته مهندسی مکانیک ماشین آلات و راه و ساختمان از آلمان بود، یکی از فن سالارهای برجسته ایران در دوره رضاشاه به شمار می رفت. او در پروژه ساختمان و راه اندازی راه آهن سراسری ایران مورد اعتماد رضاشاه بود. مادرش گرِتا که دانش آموخته آموزش هنر از دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ بود، نقاشی و مجسمه سازی می کرد. گرِتا پس از مدتی زندگی در ایران، افزون بر خانه داری در هنرستان کمال الملک به کار پرداخت و به هنرجویان، مبانی هنر و مجسمه سازی آموزش می داد. توران میرهادی از هنگام کودکی با دو فرهنگ آلمانی و فرهنگ ایرانی زیست و بزرگ شد. خانواده توران میرهادی نقش بسیار برجسته ای در زندگی او گذاشتند.

خانواده میرهادی برای پیشگیری از دچار شدن فرزندشان به بیماری های واگیر که در آن زمان بسیار فراوان بود، تابستان ها به شمیران می رفتند و در چادر زندگی می کردند. توران میرهادی در یکی از این چادر ها به دنیا آمد و سه ماه از دوران نوزادی خود را زیر چادر، در گهواره گذراند.

 مادرش که موسیقی نیز می دانست، شعرها و ترانه ها و قصه های کودکان آلمانی، از جمله برادران گریم را برای او می خواند. گیس سفید و کدبانوی خانه نیز برایش مثل ها و قصه های ایرانی را باز می گفت.مادر توران دوستدار فرهنگ و ادبیات ایران بود و برای آشنایی فرزندان خود با ادبیات فارسی نشست هایی با شرکت شاعران و نویسندگان برگزار می کرد.

 توران در 13 سالگی زندگینامه ژاندارک را خواند و در 17 سالگی با خواندن شاهنامه فردوسی با آن پیوند ناگسستنی پیدا کرد. او افزون بر آموزش زبان و ادبیات فارسی، از مادر زبان آلمانی را نیز فراگرفت. توران میرهادی پس از یادگیری زبان آلمانی به فرا گرفتن زبان های فرانسه و انگلیسی پرداخت.

 مادرش که در هنرستان کمال الملک درس تاریخ هنر می داد، پایه های هنر نقاشی را نیز به فرزندانش آموخت. میرهادی افزون بر نقاشی با موسیقی و ورزش های گوناگون نیز آشنایی داشت. پس از پایان دوره دبیرستان در سال 1324ش. در رشته طبیعی دانشکده علوم به تحصیل پرداخت. در این هنگام، مبارزه با بی سوادی در ایران تازه آغاز شده بود و آموزگاران برجسته ای همچون جبار باغچه بان و محمد باقر هوشیار، جوانان را به کار سوادآموزی فرا می خواندند.

تجربه هایی که او از این دو استاد به دست آورد او را مصمم کرد که رشته مورد علاقه اش را دنبال کند. به این سبب از تحصیل در رشته علوم طبیعی انصراف داد و تصمیم گرفت برای آموزش در زمینه علوم پرورشی و روان شناسی به اروپا برود. نخست قصد رفتن به سوئد را داشت، اما در نهایت در پاییز 1325 وارد پاریس شد. در این هنگام یک سال از پایان جنگ جهانی دوم گذشته بود و اروپا ویرانه ای با داغ جنگ و گرسنگی بود.

اِراده توران برای آموختن سبب شد که این دشواری ها مانعی در راه هدف او نشود. خود را با وضعیت ناگوار پس از جنگ در اروپا سازگار کرد. با جیره خوراک روزانه زندگی می کرد و حتی در پروژه های بازسازی بخش های گوناگون اروپا که با همیاری دانشجویان اجرا می شد مشارکت می کرد. با این هدف یک بار به بوسنی و هرزگوین و یک بار به کوه های تاترا در چکسلواکی رفت و در بازسازی راه آهن آن مناطق شرکت کرد. در این دوره او نخست رشته روان شناسی تربیتی را در دانشگاه سوربن به پایان رساند و پس از آن رشته آموزش پیش دبستانی را در کالج سوونیه ادامه داد. او در این دوره در کلاس های درس هنری والون و ژان پیاژه دو روان شناس پُرآوازه در حوزه معرفت شناسی کودک حضور یافت. موضوع نظریه های رشد هنری والون و ژان پیاژه در این دوره حتی در اروپا تازه بودند و میرهادی فرصت کرد که این دیدگاه ها را بیاموزد و در ایران به کار ببندد. در همین دوره بود که او در جریان آموزش های خود با آموزش گران بزرگ اروپا و ایالات متحده آمریکا همچون فردریک فریبل، یوهان هانریش پستالوزی، اوید دکرولی، جان دیویی، سلستین فرنه و ماریا مونته سوری آشنا شد. در میان این استادان او بیش از دیگران به روش و رویکرد اوید دکرولی پزشک و آموزش گر بلژیکی گرایش نشان می داد. همچنین در شیوه اداره مدرسه وابسته به نظریه های سلستین فرنه بود.

پس از بازگشت به ایران او را با جوانی به نام سرگرد جعفر وکیلی که از افسران روشنفکر زمانه خود بود آشنا شد این آشنایی به ازدواج کشید، اما پس از کودتای سال 1332 این افسر جوان اعدام شد. توران از او دارای فرزندی به نام پیروز بود. او در ابتدا در کودکستان بهار و بعد در دبیرستان نوربخش به فعالیت خود ادامه داد اما امور برای ایشان کافی نبود . 

فعالیت متمرکز میرهادی در عرصه آموزش و پرورش از سال 1334 با پایه گذاری کودکستان فرهاد آغاز شد. پدر و مادرش پشتیبان های بزرگ او در این کار بودند. پدر محل کودکستان را که خانه ای خالی بود در اختیار او گذاشت و افزارهای آموزشی مانند نیمکت و غیره را برای او ساخت و مادر با گرفتن پروانه کودکستان به یاری او شتافت. محل این کودکستان ابتدا در خیابان ژاله تهران قرار داشت. طولی نکشید که روش کار میرهادی با استقبال والدین ایرانی روبرو شد و او توانست از سال 1336 دبستان فرهاد را در کنار کودکستان پایه بگذارد. از این دوره به بعد همسر دومش محسن خمارلو همکار و همراه همیشگی او در اداره کودکستان و دبستان شد. مدرسه راهنمایی فرهاد نیز از سال 1350 کارش را آغاز کرد. از سال 1356 این مجتمع که بیش از 1200 دانش آموز داشت در ساختمانی بزرگ در خیابان سهروردی نزدیک سیدخندان به کار ادامه داد. در بیشتر سال های دهه 40 و 50 مدرسه فرهاد به واحد تجربی تعلیمات عمومی تبدیل شد و پیشرفته ترین دیدگاه های درون آموزش و پرورش ایران نخست در این مجتمع بررسی و تجربه و در صورت کسب اعتبار در نظام آموزش و پرورش جاری می شد. مدرسه فرهاد از همان آغاز به صورت مختلط اداره می شد. او این نام را به یاد برادرش برای کودکستان خود برگزید.

 میرهادی در کلاس های تربیت مربی کودک در شهرهای مشهد، تبریز، رشت و تهران درس می داد و با «اداره مطالعات و برنامه های وزارت آموزش و پرورش» و «سازمان کتاب های درسی» در زمینه آزمایش کتاب های درسی نو در مدرسه فرهاد و تدوین کتاب های درسی و برنامه ریزی درسی دوره ابتدایی همکاری داشت. با یاری مجله ی «سپیده فردا» و با شرکت فعال توران میرهادی، سه نمایشگاه از کتاب های کودکان در سال های 1335، 1337 و 1339ش. برگزار شد. در پی برگزاری این نمایشگاه ها شورای کتاب کودک با تلاش توران میرهادی و همفکران او، برای گسترش و پیشبرد هرچه بیشتر امر ادبیات کودکان در سال 1341ش. تاسیس شد.توران میرهادی همچنین بنیادگزار و مسئول طرح فرهنگنامه ی کودکان و نوجوانان، اولین کتاب مرجع ایرانی برای کودکان و نوجوانان است .

ایده فرهنگنامه کودکان و نوجوانان به دومین سمینار ملی ادبیات کودکان که در سال 1346 در باشگاه معلمان برگزار شد بازمی گردد. در این سمینار کسانی چون ایرج افشار، فریدون بدره ای، اسماعیل سعادت و توران میرهادی شرکت داشتند. همگی شرکت کنندگان در این سمینار، بر تدوین و تألیف فرهنگنامه ای بومی که نیازهای کودکان و نوجوانان ایرانی را برآورده سازد، تأکید کردند. توران میرهادی این ایده را همواره در ذهن داشت تا این که در سال 1358 حرکت اجرایی برای تألیف و تدوین این اثر ملی با کمک های مالی محسن خمارلو آغاز شد. از آن پس تا سال 1393 هدایت گروه تألیف و تدوین این اثر با توران میرهادی بوده است و در کنار خود کسانی مانند نوش آفرین انصاری، ایرج جهانشاهی، هوشنگ شریف زاده، محمود محمودی، اسماعیل سعادت، و ایران گرگین را داشته است.

از آثار او می توان به:

دو گفتار درباره کتابخانه های آموزشگاهی و نقش آن در ایجاد عادت به مطالعه، کتاب کار مربی کودک، برنامه کار سالانه مربی در مهد کودک و کودکستان، جستجو در راه ها و روش های تربیت، تعلیمات اجتماعی سوم دبستان، راهنمای تدریس کتاب تعلیمات اجتماعی سوم دبستان، دو گفتار (کتابخانه آموزشگاهی و نقش آن در ایجاد عادت به مطالعه)، آنکه رفت، آنکه آمد،اشاره کرد.توران میرهادی در نگارش کتاب های تعلیمات اجتماعی، تاریخ، جغرافی و تعلیمات دینی چهارم دبستان، تعلیمات اجتماعی و دینی برای کلاس چهارم دبستان و گذری در ادبیات کودکان همکاری داشته است.

 او کتاب ها و مقاله های زیر را نیز ترجمه کرده است:

افسانه چینی برای کودکان، گنجشک کوچولو، رفتار والدین ما باید چگونه باشد، تفاهم بین المللی به وسیله کتاب های کودکان و نوجوانان، آنچه از کنگره آموختیم، در باب افسانه ها و اسطوره ها برای کودکان و نوجوانان (با همکاری ثریا قزل ایاغ)

و مقاله هایی در مجله ی "سپیده فردا"، "ماهنامه آموزش و پرورش"، نشریه ها و گزارش های شورای کتاب کودک به چاپ رسیده است.

منابع:

زندگی مشاهیر در سایت www.ihoosh.ir

توران میرهادی در 18 آبان ماه 1395 در سن 89 سالگی، درگذشت.

جستجو در راه ها و روش های تربیت، نوشته توران پیر هادی، نشر آتلیه

مادر در ایران و پنجاه سال زندگی، نوشته توران میرهادی و سیمین ضرابی ،نشر قطره

 توران دختر ایران ، نوشته محمدهادی محمدی 

تاریخ ادبیات کودکان ایران، جلد پنجم،  نوشته محمدهادی محمدی، زهره قایینی، نشر چیستا

زنده باد ایران ، نوشته ویولت رازق پناه، نشر مؤلف، 

کارنمای زنان کارای ایران (از دیروز تا امروز)، نوشته پوران فرخزاد، نشر قطره،