مؤسسه خیریه تبریز در 25 آبان سال 1295 ، توسط 15 نفر متشکل از اشخاص خوشنام و خیر شهر تبریز تاسیس شده که در اسناد و مدارک باقیمانده از آن زمان در موسسه و آرشیو (گنجینه اسناد ملی) از این اشخاص به عنوان اعضای مؤسس نام برده شده است. این موسسه در پی استفتاء از مرحوم آیت الله العظمی شهیدی که یکی از مجتهدین برجسته زمان خود در شهر تبریز بود، تأسیس و با ثبت رسمی و قانونی در وزارت معارف و اوقاف وقت فعالیت خود را در زمینه های رسیدگی به نیازمندان جامعه، نگهداری از کودکان بی سرپرست، نگهداری و مداوای بیماران روانی آغاز کرده است.

کمک های مردمی به این موسسه خیریه روز به روز یشتر  و افراد بیشتری تحت حمایت موسسه قرار می گرفتند و موسسه گسترده تر می شد . از همان روز های اول این موسسه اقدام به تاسیس ساختمان های جدید و بزرگ کرد تا فعالیت های موسسه هر چه بیشتر بهبود یابند . یکی از این ساختمان های جدید که در محله تپلی باغ قرار داشته ، به نگهداری و درمان بیماران روانی تخصیص یافت . ساختمان بعدی برای نگهداری از کودکان بی سرپرست و بد سرپرست انتخاب شد و بقیه ساختمان ها هم به مدارسی تبدیل شدند که بیماران کم هوش به تحصیل بپردازند . بهترین پزشکان و دبیران به کار این ساختمان ها دعوت شدند تا بهترین خدمات به افراد بیمار و نیازمند ارائه شود .

سال 1317 بود که سازمان شهربانی و بلدیه تبریز در آن زمان تصمیم گرفت افراد نیازمند بی خانمانی را که در سراسر شهر آواره بودند و وضعیت بسیار بدی داشتند را جمع آوری کند . این افراد به مکان های از پیش تعیین شده ای انتقال می یافتند تا زندگی بهتری را تجربه کنند . در همین زمان مدیران اولین موسسه خیریه ایران این مکان ها را هم تحت پوشش خود قرار دادند تا مواد غذایی و سایر امکانات بهداشتی و رفاهی آنها را تامین کند .زندگی همچنان در جریان بود و افراد بیکار و نیازمند بیشتر می شدند . موسسه خیریه بار دیگر دست به اقداماتی نیکوکارانه زد ؛ ساختمان های جدید تری را تاسیس کردند تا با آموزش صنعت و تجارت افراد بیکار را نجات دهند . آنها پس از کارآموزی وارد بازار کار می شدند و برای خود و خانواده شان درآمد کسب می کردند . به طوری که در سال 1325 هجری شمسی کلیه متکدیان تبریز با اسکان در محلی خاص و آموزش حرفه و تأمین سرمایه به جامعه بازگردانده شده اند.

بعد از گذشت 7 سال یعنی در سال 1325 دیگر همه ساختمان های زیر مجموعه این موسسه خیریه را به خوبی می شناختند و از عملکرد آنها راضی بودند . افراد نیازمندی که از سطح شهر جمع آوری می شدند بسته به حرفه ای که دوست داشتند در آن کار کنند ، حدود شش ماه تا دو سال آموزش حرفه ای می دیدند . بعد از اتمام آموزش،  سرمایه اولیه ای از سوی خیر های این موسسه خیریه در اختیارشان قرار می گرفت تا برای خود کارگاه بزنند و کسب و کارشان را راه بیندازند . تجهیزات بخرند و خلاصه پیشرفت کنند . هنگامی که این پیشرفت رخ می داد ، این کارگاه ها با اختیار خود حدود 50 درصد سودی را که به دست می آوردند به موسسه خیریه اهدا می کردند .

این موسسه در راستای ادامه فعالیت خود و با شروع به کار دفتر ثبت شرکت ها و مؤسسات اداره کل ثبت اسناد و املاک آذربایجان شرقی دوباره تحت شماره یک و به عنوان اولین مؤسسه خیریه در تبریز به ثبت رسیده است.

از زمان ثبت رسمی و تأسیس، مؤسسه تحت نام های مختلف از جمله دارالعجزه، دارالتربیه، پرورشگاه خیریه، تیمارستان خیریه فعالیت کرده و در نهایت با تغییر نام به مؤسسه خیریه تبریز فعلی در جهت رفع نیازمندی های خانواده های نیازمند و قشرهای آسیب پذیر جامعه من جمله کودکان بی سرپرست، بدسرپرست و با بهره مندی از مددکاران باتجربه کماکان فعالیت دارد.

گفتنی است هماهنگ با انجام اقدامات فوق الاشعار مؤسسه با احداث قنات های جدید و تعمیر و لایروبی قنات های قدیمی که از سال 1326 هجری شمسی شروع گردیده، اقدامات قابل توجهی در تأمین آب خانوارها و کشاورزان انجام کرده است. در سال 1327 با احداث پاساژ و تعدادی مغازه و مسافرخانه و کارگاه های قالی بافی، جوراب بافی، حوله بافی، کبریت سازی به صورت دستی موجبات اشتغال را برای اقشار نیازمند و آسیب پذیر جامعه فراهم کرده و از محل اجاره بهای مأخوذه مستحدثات جدیدی را بنا کرده است.

امروز محل نگهداری بیماران روانی با شرایط خاص در اختیار دانشگاه علوم پزشکی تبریز قرار دارد که در راستای رسیدگی به بیماران ریوی فعالیت می کند.

در سال 1351 مؤسسه جهت تأمین امنیت قسمتی از شهر که دانشگاه تبریز در آن محل قرار دارد قطعه زمینی را جهت احداث کلانتری و با اجاره بهای قلیل به شهربانی وقت به اجاره واگذار می کند.

در سال 1359 و به دنبال تشکیل سازمان بهزیستی محل پرورشگاه (مرکز نگهداری کودکان بی سرپرست) با هماهنگی شورای بهزیستی استان و با اجاره بهایی قلیل در اختیار سازمان بهزیستی استان قرار گرفته است.

مؤسسه خیریه تبریز در ادامه رسالت خود، ضمن تحت پوشش قراردادن دانش آموزان و دانشجویان دختر و پسر (از کلاس اول ابتدایی تا دوره دکتری) و مساعدت به خانواده های بی سرپرست و بدپرست و نیز یاری در مداوای بیماران صعب العلاج و تأمین مایحتاج خانواده های نیازمند و تأمین جهیزیه برای دختران بی سرپرست و بی بضاعت کماکان در فعالیت است.

بودجه مؤسسه صرفاً با تبدیل اماکن قدیمی به اماکن جدید و از محل اجاره بهای املاک تأمین می شود به نحوی که دیناری از دولت یا سازمان های ذیربط دریافت نمی شود.

کمک های مردمی خیرین، تحت عنوان مشارکت های عمومی نیز به خواست و با نظارت خیرین در جهت رفع نیازهای اقشار آسیب پذیر جامعه هزینه می شود. بدیهی است چنانچه بزرگان و مسوولان شهر صرفاً حمایت معنوی از مؤسسه را بر عهده بگیرند، هیات مدیره مؤسسه، آمادگی لازم را در ایجاد مراکزی که امروز اقشار نیازمند و آسیب پذیر جامعه محتاج آن هستند، اعلام می دارد.

در سالهای خیلی دور یعنی دهه 20 این قرن افراد خیر و نیکوکاری در سطح شهر تبریز بطور منفرد اقدام به عمل خیر و دستگیری از مردم فقیر و بی پناه و نیازمند می نمودند. از جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود

- ایجاد شیر برداشت آب در سطح خیابانها با هزینه شخصی به علت عدم وجود آب حتی برای شستشو در منازل مردم فقیر و نبود لوله کشی بهداشتی .

- عده ای تحت عنوان هیئت حل اختلاف بازار و حل امور ورشکستگان اهتمام می ورزیدند.

- گروهی از این خیرین مدارس ملی مذهبی تاسیس نموده و در این مدارس فرزندان خانواده های فقیر و مذهبی بدون پرداخت هزینه ای به تحصیل اشتغال داشتند.

 - هزینه های ایجاد آسیاب گندم و تامین نان بینوایان را بعهده داشتند 

 - بعدها به علت فقر کثیری از مردم هزینه های انشعاب آب و برق مردم را تامین و تسهیل ازدواج جوانان را فراهم ساختند.

- گروهی عیادت از بیماران را انجام می دادند و ...

تا اینکه در دهه 40 بفکر ایجاد قرض الحسنه برای نیازمندان افتاده و صندوق قرض الحسنه المهدی (عج) را که شاید اولین قرض الحسنه در سطح ایران بود پایه ریزی نمودند و بلافاصله در پایان دهه 40 اقدام به پایه گزاری منسجم و نظام مند موسسه خیریه حمایت از مستندان تبریز را نمودند .

تمام اقدامات خیرخواهانه تحت عنوان حمایت از سائلین مستمند و مستحقین واقعی در سطح جامعه تبریز و جمع آوری گدایان و متکدیان حرفه ای و معرفی آنها به قانون می باشد . که در این راستا شهر تبریز را می توان بعنوان شهر بدون گدا در بین کلانشهرهای ایران بلکه جهان معرفی کرد.

احداث و تشکیل محل آموزش حرفه و فن برای بانوان خانه دار و زنان آسیب پذیر جامعه در بازتوانی خانواده ها گام های مؤثری برداشته اند. مدارس پسرانه و دخترانه که به نام های آزرم، ایرانشهر، هما و کاوه حکایت از این داشته که متولیان امر در آموزش و پرورش فرزندان این مرز و بوم نیز سهم عمده ای را داشته اند.