احمد پارسا پدر دانش گیاه شناسی نوین ایران، نخستین استاد گیاه شناسی دانشگاه تهران و نخستین ایرانی بود که به صورت علمی بر فلور ایران (رستنی های ایران) پژوهش کرد. وی بنیان گذار موزه علوم طبیعی ایران است و بزرگترین اثر او تألیف کتاب فرانسوی فلور مستقل ایران با نام فلور دولیران به زبان فرانسه می باشد.
او در 20 تیر 1286 در تراران تفرش دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان هدایت تهران و دوره اول دبیرستان را در مدرسه آلیانس به پایان رساند. پس از اتمام دوره دوم متوسطه در دارالمعلمین متوسطه به تحصیل علوم طبیعی در دارالمعلمین عالی تهران و پس از آن دانشگاه رن و پوآتیه فرانسه پرداخت.
احمد پارسا دانش گیاه شناسی استاد گیاه شناسی رستنی های ایران
احمد پارسا پدر دانش گیاه شناسی نوین ایران، نخستین استاد گیاه شناسی دانشگاه تهران و نخستین ایرانی بود که به صورت علمی بر فلور ایران (رستنی های ایران) پژوهش کرد. وی بنیان گذار موزه علوم طبیعی ایران است و بزرگترین اثر او تألیف کتاب فرانسوی فلور مستقل ایران با نام فلور دولیران به زبان فرانسه می باشد.
او در 20 تیر 1286 در تراران تفرش دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان هدایت تهران و دوره اول دبیرستان را در مدرسه آلیانس به پایان رساند. پس از اتمام دوره دوم متوسطه در دارالمعلمین متوسطه به تحصیل علوم طبیعی در دارالمعلمین عالی تهران و پس از آن دانشگاه رن و پوآتیه فرانسه پرداخت. پس از دریافت دکترای گیاه شناسی از فرانسه به ایران بازگشت. پارسا در 1314 خورشیدی ابتدا در سمت دانشیار علوم طبیعی و پس از آن در مقام استاد گیاه شناسی دانشکده علوم دانشسرای عالی استخدام شد و در نخستین مرحله پژوهشی خود به جمع آوری نمونه های گیاهی تفرش پرداخت و پس از آن به همراه بعضی از شاگردانش نمونه های دیگر نقاط ایران را گردآوری کرد.
پارسا بیش از شصت سال از عمر خود را به تحقیق و تفحص دربارهی طبیعت ایران پرداخت . مهم ترین کار پارسا تأسیس ( موزه علوم طبیعی ایران) و برجسته ترین اثرش تألیف کتاب فلور مستقل ایران با نام «فلور دو لیران» به زبان فرانسه است که در فاصله سال های 1321 تا 1329 خورشیدی به همت وزارت فرهنگ آن زمان منتشر شد. او در بررسی های خود در خارج و داخل کشور توانست ترادف گیاه شناختی بسیاری از گونه های گیاهی را نشان دهد و از تکرار آن جلوگیری کند. تا پیش از او نمونه های گیاهی ایران را گیاه شناسان و پژوهشگران اروپایی در مدت حدود دو قرن و نیم از نواحی مختلف گرد آورده و بدون توجه به کارهای دیگران، مستقلاً بررسی و نام گذاری کرده بودند و به همین دلیل نام های علمی مترادف بسیاری در نوشته های گیاه شناختی اروپاییان وجود داشت که گمراه کننده بود و پارسا به این موضوع سامان بخشید.
پارسا در سال 1324 خورشیدی موزه علوم طبیعی را با بودجه وزارت فرهنگ وقت، که تأمین کننده بودجه دانشگاه تهران نیز محسوب می شد، در قسمتی از ساختمان بزرگ دبستان حکیم نظامی سابق مقابل موزه ایران باستان تأسیس کرد و گیاهان گردآوری شده را به منظور تأسیس «هربیه ملی» به آن موزه منتقل کرد و به این ترتیب (هرباریوم موزه علوم طبیعی ایران) را بنیان نهاد. در سال 1333 خورشیدی وزارت فرهنگ به سبب تفکیک بودجه اش از دانشگاه، بودجه این موزه را قطع کرد و درخواست تخلیه ساختمان را داد. هرباریوم و اشیای موزه به ناچار به ساختمان دانشکده علوم دانشگاه تهران منتقل شد. با مأموریت پارسا در سال 1335 به آمریکا، سرپرستی موزه به علی زرگری واگذار شد. در همان سال با تأسیس مؤسسه مطالعات مناطق خشک در دانشگاه تهران، گیاهان این موزه به این مؤسسه منتقل شد که در نهایت تاسف از آن سنگها و فسیل ها دیگر اطلاعی در دست نیست و به این ترتیب هرباریوم موزه علوم طبیعی از میان رفت. زرگری مسئولیت هرباریوم مؤسسه مطالعات مناطق خشک را تا سال 1340 به عهده داشت. با انحلال این مؤسسه، گیاهان هرباریوم آن به دانشسرای عالی منتقل شد و پس از آن گل گلاب این نمونه ها را در سال 1341 به دانشکده داروسازی منتقل کرد.
پارسا در نامه ای که در دهم اردیبهشت 1373 به احمد قهرمان یکی از شاگردانش چنین نوشته بود" تاسف خود را از تعطیلی موزه تاریخ طبیعی چنین آورده است: «... من از سرنوشت موزه تاریخ طبیعی خودم بسیار ناراحتم. آن کلکسیون معظم زمین شناسی (فسیل و سنگ) و جانورشناسی و گیاه شناسی چه شد؟ من از هر گونه گیاهان ایرانی یکی یا چند تا داشتم که در «کپو» به دقت نام گذاری کرده بودم. گویا سرنوشت همه کلکسیون ها را به دست و عهده چند نفر بی اطلاع و مغرض داده بودند"
احمد پارسا در فاصله سال های 1321 تا 1329 شمسی نخستین فلور مستقل ایران را با نام فلور «دولیران» را در 5 جلد و بیش از 7000 صفحه به زبان فرانسه تألیف کرد که این کتاب از سوی وزارت فرهنگ آن زمان منتشر شد.
کار تألیف این کتاب با امکانات آن زمان، کاری بسیار سخت بود و در حالی انجام شد که بسیاری از فلورهای کشور ما را خارجی ها می نوشتند. حتی پیش از آن نیز اتریشی ها و آلمانی ها فلور ایران را جمع آوری می کردند. به این صورت که گونه های گیاهی ایران از طریق تاجران اروپایی به این کشورها منتقل می شد و از موزه های این کشورها سر درمی آورد. وی زمانی به تنهایی به این کار پرداخت که نه در دانشگاه تهران که تنها دانشگاه تازه تأسیس آن زمان بود و نه در هیچ جای ایران، هرباریوم، کتابخانه تخصصی، امکانات پژوهشی و متخصصین کارآزموده برای این کار وجود نداشت. پارسا به ناچار برای انجام تحقیقات خود از منابع گیاه شناختی خارجی به ویژه «فلورا ارینتالیس بواسیه» و نوشته های دانشمندان و جهانگردان اروپایی بهره گرفت و نه تنها به مطالعه و تحقیق منابع خارجی پرداخت، بلکه به شروع گردآوری نمونه های جدید فلور ایران کرد و برای انجام این کار، تمامی گیاهان ایران را جمع آوری و کد گذاری کرد. او نخستین مرحله پژوهشی خود را پس از اخذ دکترای گیاه شناسی و بازگشت به ایران به جمع آوری نمونه های گیاهی زادگاهش تفرش اختصاص داد و پس از آن نمونه های دیگر نقاط ایران را نیز جمع آوری کرد. او به مطالعه و تحقیق منابع خارجی اکتفا نکرد بلکه به تنهایی و پس از مدتی با کمک دانشجویان و همکاران ایرانی خود، به گردآوری نمونه های جدیدی از فلور ایران پرداخت.
از آنجا که گیاه شناسان و پژوهشگران اروپایی، نمونه های گیاهان ایران را در مدت حدود دو قرن و نیم از نواحی مختلف گرد آورده و بی توجه به کارهای دیگران، نامگذاری کرده بودند، نام های علمی مترادف بسیاری در نوشته های گیاه شناختی اروپاییان بود. او در بررسی های خود ترادف گیاه شناختی بسیاری از گونه های گیاهی را نشان داد و توانست از تکرار آن، جلوگیری کند.
وی پس از این به بررسی فلور کشورهای دیگر پرداخت و سپس نمونه های منحصر به فردی از فلور ایران را ضمن تحقیقات خود، بررسی کرد که بعدها در چند جلد متمم فلور مذکور شدند. پارسا در اواخر عمر خود در فلور گیاهی ایران تجدید نظر کرد و سپس نسخه جدیدی از آن را با کمک یکی از شاگردانش به نام زین العابدین ملکی تهیه و ترجمه کرد که چاپ آن در 11 جلد پیش بینی شده است.
وی مقالات بسیاری در مورد فلور ایران در مجلات بین المللی به خصوص در نشریه علمی گیاه شناسی کیو ، چاپ لندن منتشر کرده است.
همچنین کتاب 10 جلدی Flord de Liran به زبان فرانسوی، کتاب سه جلدی Flora of Iran به انگلیسی، گزارش مطالعات و بررسی های جامعه عشایری فارس در 2 جلد، نباتات ایران، تاریخ طبیعی، تیره شناسی (در 2 جلد)، فلور ایران از نوشته های پارسا هستند.
سرانجام پدر گیاه شناسی ایران در خرداد 1376 خورشیدی در 90 سالگی و در حالی که هنوز به حرفه اش، سرزمینش و آثارش عشق می ورزید، با طبیعت و هر آنچه داشت وداع کرد و چشم از جهان فروبست.
نامشان جاوید
با عضویت در خبرنامه پیـام امیـد از طریق ایمیل یا موبایل می توانید از برگزاری کمپین های کمک رسانی و رویدادها ما با خبر شوید
وب سایت پیام امید چارچوبی را برای جمع آوری کمک های مردمی و اعطای آن به نیازمندان فراهم می آورد. با پیام امید خیرین کمک های خود را به دست نیازمندان واقعی می رسانند. کمک های کوچک شما در کنار پیام امید نیازهای بزرگی را برآورده می کند