ایران از دوران باستان، مهد دانش پزشکی بود و نخستین بیمارستان دنیا در ایران بنیان گذاری شد؛ دانشگاه بزرگ (جندی شاپور) حدود 1700 سال پیش بیمارستان را ابداع کرد، اما نخستین بیمارستان مدرن ایران در زمان ناصرالدین شاه بنا شد.

بیمارستان به عنوان نهادی برای درمان و آموزش پزشکی در دانشگاه ( جندی شاپور) ایران و در زمان ساسانیان ابداع شد. این بیمارستان بعدها شد مرکز طب اسلامی و یکی از مهم ترین مراکز علمی و پزشکی جهان. با این حال طی قرن های بعد، طب در ایران، پزشک محور بود تا بیمارستان محور. طبیبانی بودند مشهور به حکیم که علم طب را به صورت تجربی و از طریق شاگردی نزد سایر طبیبان یاد می گرفتند و بعد خودشان می شدند معالج دردهای مردم یک شهر یا منطقه. بعدها ابوعلی سینا و رازی، فخر این حرفه شدند و کتاب هایشان شد منبع آموزش طب در غرب و سراسر جهان.

فعالیت حکیمان در عرصه طب در ایران، قرن ها ادامه داشت، اما در اواخر دوره قاجار وضعیت بحرانی شده بود. دلاک ها و سلمانی ها و عطاران و شکسته بندها و حجامت کنندگان هم کار طبابت می کردند! طبیب کاربلد، همیشه کمیاب بود و طب سنتی هم برای بعضی بیماری های نوظهور، دوایی نداشت؛ به ویژه بیماری های مسری که معمولا خارجی ها با خود می آوردند.

مدارک و مستندات در اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران وجود دارد که بر نظر بیشتر صاحب نظران صحه می گذارد و این گمان را به یقین تبدیل می کند که بیمارستان سینا نخستین بیمارستان در ایران است که در زمان ناصرالدین شاه قاجار و امیرکبیر بنا نهاده شده است.

ناصرالدین شاه در یکی از سفرهایش به کشورهای غربی، با مشاهده ی بیمارستان ها، پس از بازگشت به تهران تصمیم گرفت تا بیمارستانی را در تهران دایر کند. به همین دلیل، ناظم الاطبا، پزشک مخصوص خود را مأمور تأسیس نخستین بیمارستان تهران کرد.

ناظم الاطبا در سال 1290 هجری قمری نخستین بیمارستان تهران و ایران را در خیابان مریض خانه (میدان حسن آباد) کنونی و در محله ای به نام ( هشت گنبد ) تأسیس کرد.و روز 15 صفر 1290 قمری (1252 شمسی) آغاز به کار کرد تا نخستین بیمارستان ایران شود. اولین بیمارستان مدرن ایران مرکز درمان مردم و آموزش طب به دانشجویان پزشکی دارالفنون بود.

این بیمارستان تا سال ها به نام ( مریض خانه دولتی ) نامیده می شد. پس از آن که این بیمارستان شروع به فعالیت کرد، ناظم الاطبا به ناصرالدین شاه پیشنهاد کرد تا در این بیمارستان، پزشکان تربیت شده ی ایرانی به معالجه ی بیماران بپردازند. پس از آن و با موافقت ناصرالدین شاه، تدریس رشته ی طب در مدرسه ی دارالفنون پذیرفته شد و هر سال تعدادی دانشجو به منظور فراگیری دانش پزشکی به این مدرسه وارد می شدند. این دانشجویان همزمان در مریض خانه ی دولتی و تحت نظر پزشکان غربی به کارآموزی می پرداختند.

ناصرالدین قاجار هربار به سفر فرنگ می رفت، برای خود یک طبیب خارجی می آورد. برخی از این طبیبان نیز نمک گیر لطف و مهمان نوازی ایرانی ها می شدند و سال ها در ایران می ماندند. پزشکان خارجی طب جدید می دانستند و حکیم های ایرانی طب سنتی و میان این علوم جدید و قدیم مرافعه و رقابت و تناقض های بسیار وجود داشت. تا اینکه به همت امیرکبیر، دارالفنون تاسیس شد و 2 پزشک اروپایی به آموزش طب نوین به دانشجویان ایرانی پرداختند.

بعدها دکتر (ادوارد پولاک) اتریشی با کمک شاگردانش، کتب طب اروپایی را به فارسی ترجمه کردند و آموزش دانش پزشکی نوین در ایران جدی شد. «علی اکبر خان نفیسی» مشهور به «ناظم الاطباء کرمانی» پزشک، ادیب و دانشمند ایرانی نیز با تالیف رساله های پزشکی نقشی مهم در پیوند طب سنتی و مدرن در ایران داشت. تعدادی از دانشجویان با استعداد دارالفنون نیز برای تحصیل طب به فرانسه و کشورهای اروپایی رفتند و ایران، صاحب پزشک شد.

 ( مریض خانه دولتی) پس از چندی در سال 1319 به پاس زحمات پدر طب ایران به نام بیمارستان ( سینا) نامگذاری شد. این بیمارستان سال های متمادی، محلی برای درمان بیماران بود.

این بنا در دوره ی ناصرالدین شاه به نام «مریض خانه ی دولتی» ایجاد و یک فضای بیمارستانی ساخته شد که در دوره ی پهلوی اول به طور کامل تخریب و از آن زمان تا دوره ی پهلوی دوم به جای آن بیمارستان سینا بازسازی شد و توسعه پیدا کرد که پس از مدتی در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسید.

پس از ساخته شدن نخستین بیمارستان توسط ناصرالدین شاه یک داروخانه نیز در خیابان چراغ برق ( امیر کبیر کنونی ) ساخته شد که حالا وسایل مربوط به آن در موزه ی تاریخ پزشکی ایران به نمایش گذاشته شده است. هرچند در دوره ی رضاشاه 12 داروخانه ی مدرن در محله ی عودلاجان توسط یهودی ها ایجاد شد، اما اکنون بسیاری از آن ها از بین رفته اند.

15مریض خانه دولتی به سبک فرنگی و با استانداردهای معماری اماکن درمانی در آن زمان ساخته شده بود و سالانه بیش از 2 هزار نفر در آن بستری و درمان می شدند. این مریض خانه از زمان افتتاح، محل مراجعه طهرانی ها برای درمان بیماری هایی بود که حکیمان طب سنتی از درمانش عاجز بودند. جراحی ها نیز در این بیمارستان انجام می شد.

از خاطرات اعتمادالسلطنه نیز چنین برمی آید که در این مریض خانه، بیماران، رایگان درمان می شدند: " عمارت و محوطه بسیار عالی می باشد که همیشه بیست و پنج نفر مریض در این جا معالجه می شوند و دوا و غذا و لباس و تخت خواب و لحاف و سایر لوازم بیماران از جانب دولت داده می شود و سه نفر طبیب و جراح بسیار قابل که از مدرسه دارالفنون تعیین شده اند دائماً مواظب مریض ها هستند".

اولین وسیله حمل و نقل بیمار اسب و قاطرهایی بودند که درشگه را به دنبال خود می کشیدند. در ورودی مریضخانه اکثراً چند گزمه با سلاح گرم می ایستادند تا نظم را برقرار کنند.. مریضخانه دولتی از سراسر ایران بیمار می پذیرفت تا هم درمان کند و هم به تربیت پزشکان جوانی بپردازد که آینده پزشکی ایران را رقم زنند. گفته می شود که در همان سال اول تاسیس بالغ بر 2200 بیمار در مریضخانه دولتی معالجه می شوند و چیزی نمی گذرد که آوازه «مریضخانه دولتی» در سرتاسر ایران می پیچد تا بیماران مایوس از همه جا را به سمت پایتخت کشاند.

بعدها این مریضخانه چندین بار با ریاست آلمانی ها، روس ها و انگلیسی ها دست به دست شد که بنابر روایات گویا در زمان روس ها بدترین دوران گذار بیمارستان بوده است. در نهایت در سال 1297 ه. ش مریضخانه، به دست یک رییس ایرانی به نام دکتر حکیم الدوله پزشک مخصوص احمد شاه و دو نفر مشاور پزشک انگلیسی سپرده شد و در همین سال دولت بودجه بیمارستان را به سالیانه 24000 تومان رساند. این شد که تعداد تخت های بیمارستان به 88 تخت افزایش یافت و تعداد بیمارن سرپایی تحت مداوا قرار گرفته به دو برابر یعنی 4000 نفر رسید.

مریضخانه دولتی در سال 1298 ه. ش، به واسطه نظارت انگلیس ها به مریضخانه انگلیسی تغییر نام داد و سپس با روی کار آمدن دولت کم دوام سید ضیاء الدین مجدداً نام «مریضخانه دولتی» به خود گرفت. بالاخره در سال 1305 شمسی، پزشکان انگلیسی پس از 20 سال این بیمارستان را به مقصد کشور خود ترک کردند و در نهایت از همین سال تا به امروز، ریاست آن همواره برعهده پزشکان ایرانی بوده است.

از آن پس تقریباً هر پزشکی که در ایران درس طبابت فرا گرفت، اولین خواستگاه علمی اش، ( مریضخانه دولتی) بود. همچنان به عنوان نخستین بیمارستان و قدیمی ترین بیمارستان کشور به بیماران ارائه خدمت می کند. در همین سال ها بخش و درمانگاه برای اولین بار در بیمارستان راه اندازی شد. در سال 1328 ه. ش نیز به همت پروفسور عدل که در دانشکده پزشکی فعالیت می کرد و بعدها ریاست بخش جراحی بیمارستان سینا را برعهده داشت، بخش سوانح در بیمارستان راه اندازی شد و بعد هم با همت مجدد وی، بخش جراحی در بیمارستان سینا ایجاد شد. باید توجه کرد که به گفته دکتر محمد طالب پور رییس فعلی بیمارستان سینا، مکتب عدل که در جراحی ایران نهادینه شده است، روش جراحی های پرفسور عدل بود که برای اولین بار به صورت مدرن در ایران اجرا شد. آن زمان تمام جراحی ها توسط پروفسور عدل انجام می شد و کار جراحی چندان پیشرفته نبود، اما رفته رفته در بیمارستان سینا بخش ارولوژی، ارتوپدی و مغز و اعصاب باز شد و مفهوم جراحی، خود را در بیمارستان سینا نشان داد. می توان گفت قدیمی ترین مرکز جراحی ایران و مرکز تروما و تصادفات در ایران، بیمارستان سینا است.